Toma saŋkara: Golle e balle majjata maayata (Aliw KUME)

Ñalawma 15 yarkomaa ne siftina en Kapiten Toma Saŋkara, mo jeyaaɗo e ɓuurɗo dumde e hakkillaaji sagataaɓe afriknaaɓe. gardinooɗo leydi Burkinaa Faso et mantiniiɗo e dowla afrik, o wonno ko nehɗo calinooɗo kalfaandi tuubakooɓe, jidnooɗo ngotaagu Afrik.  

Ko kaŋko wiyanno « Nehɗo ene waawi wareede kono miijo mum heddoto ». ɗum ko goonga tigi sabu saha fof golle makko kaŋko Toma Saŋkara ne kale, ne rewind, kadi ne mawnine. Sagataaɓe afriknaaɓe ne keptinimo e darnde makko, e cuusal makko, e innitagol makko e innde Afrik e yiddemo Afrik. Duuɓi nayi ndi o laami e Burkina ndi tuggi 4 jukko 1983 haa 15 yarkomaa 1987, hitaande nde o wara nde, mbayli leydi ndi no feewi e aduna lorlaaɓe e kuuɓal. ɓiŋngel Yaako (wuuro ngo o yi’i aduna), faami law fenaade e kalifaandi wonndi e Afrik. Ko kaŋko wiyanno « fodde tettete ».

Caggal nde o yalti e duɗal dadiiɓe to Kajoko e leydi Burkina Faso e to duɗal dadiiɓe to Ansiraabe gonngal e leydi Madagaskar, o ardina galle komanndo gonngal to Poo. Hitaande 1981, o ardina arme o caggal ɗum o waɗa sekereter laamu to baŋngi kumpitgol e laamu kolonel Saye Ɗerbo. E hitaande 1982, o acci ngal gollal sabu fenaande jolti e laamu he. O yekii e ayaawo e habrirde o wi’i: «yo bone rew haɗooɓe ɓiɓɓe leydi haalde».

Nde o laami o wayli leydi ndi no feewi. O adii fof ko waymude innde leydi ndi. Ndi wiyeteno ko «Oot wolta» ko innde nde ko tuubakooɓe ngaddaniɓe, kaŋko o firtii nden innde, o wi’I «Burkina faso» ɗum firata ko leydi yimɓe nunnduɓe. o usti njobdeele liggatooɓe e laamu, o wayli werlaaji laamu ngu, kaŋko e hore makko o dongnata ko Roonol 5. O mahii cuuɗi cafrirɗi e duɗal. Kala burkinanaajo hokka ngesa ndo remi. O wi’I ɓiɓɓe leydi ndi yo pewnu ko ɓe liggorto walla ko ɓe ɓornoto, yo ɓe ndem ko ñaamata taw jiggoyaade alaa. Kala feere mbamtoonde leydi o waɗii. Sabu ko kaŋko wiyanno: «Hay gooto arata mbamtande en leydi men».

O daraniima Afrik ngam jeytaade hore mum, mbamtande hore mum nokku mum taw alaa jiggoyaade walla ñagoyaade. O feriino laawol mbamtaare Afrik ngol ngannduɗa kala dewnooɗo e maggol yi’at nafoore mawnde. Aduna o fof ne anndi golle makko e darned makko.

Laamɓe afriknaaɓe ene poti ƴamde peeje Toma Saŋkara ngam mbamtaare Afrik. Toma Saŋkara ko nehɗo keptinaaɗo e aduna he. Ko faaro sagataaɓe afriknaaɓe, ko dumɗo e ɓerɗe maɓɓe, ko a daarolgal wonande jiɗɗo hore mum.

E kuɗol Aliw KUME

koumemabel@gmail.com